Bielone wapnem, kryte strzechą chaty, wiatrak, kuźnia, przydrożna karczma, drewniany kościół z dzwonnicą i ukryty w parku dwór… Całość wygląda niczym wyrafinowana filmowa dekoracja, ale nią nie jest. To historyczna wieś mazowiecka, zrekonstruowana w skansenie w Sierpcu.
Zaczątkiem jednego z najpiękniejszych w Polsce muzeów na wolnym powietrzu były pozostałości dawnego majątku szlacheckiego Bojanowo. Od połowy lat 70-tych XX w. w sąsiedztwie zabudowań dworskich pojawiały się kolejne zabytkowe obiekty pochodzące głównie z północno-zachodniego Mazowsza. Najstarszą budowlą jest znajdująca się w zespole dworskim oryginalna XVII-wieczna kaplica pochodząca z Dębska oraz XVIII-wieczny kościół z Drążdżewa, przeniesiony do skansenu zaledwie przed pięciu laty. Włościańskie chaty reprezentują ludowe budownictwo drewniane od połowy wieku XIX do lat 50-tych minionego stulecia.
ZAGRODY PEŁNE ŻYCIA
Na Mazowszu nie ma już takich wsi, bo budynki podobne do zgromadzonych i rekonstruowanych w skansenie zastąpiono w terenie nowocześniejszymi. Bez wątpienia bardziej funkcjonalnymi i wygodniejszymi, pozbawionymi jednak swoistego ducha. Tutaj natomiast, w Sierpcu, stare, skazane na zapomnienie obiekty, wkomponowano w naturalny krajobraz mazowieckiej ziemi, gdzie odzyskują szlachetne piękno. Równie ważne jak same chaty czy zabudowania gospodarcze są towarzyszące im elementy małej architektury – przydrożne kapliczki i krzyże, otaczające obejścia płoty oraz stare drzewa, warzywniki, pełne kwiatów przydomowe ogródki, pasieki i owocowe sady. Co więcej, w odtworzonych zagrodach hodowane są zwierzęta: kury, kaczki, gęsi, perliczki, konie, owce, kozy. Dzięki nim wieś sprawia wrażenie naprawdę zamieszkałej.
WALORY EDUKACYJNE
Autentyzm podkreślają równie starannie odtworzone wnętrza, wyposażone zgodnie z przeznaczeniem. Ekspozycja ma więc nie tylko ogromne walory estetyczne, ale też edukacyjne. Ukazuje realia wiejskiego życia, a także społeczne i ekonomiczne zróżnicowanie ludności dawnego Mazowsza. W tej urokliwej scenerii podczas imprez plenerowych prezentowane są codzienne zajęcia gospodarskie – tkanie na krosnach, przędzenie wełny na kołowrotku, wirowanie śmietany za pomocą centryfugi, pranie czy maglowanie bielizny; prace polowe, takie jak orka lub bronowanie oraz rzemiosła wiejskiego – kowalstwa, plecionkarstwa, szewstwa, powroźnictwa.
DO SKANSENU NA ŻNIWA
W skansenie odbywają się plenerowe imprezy, których tematyka nawiązuje do rytmu zajęć rolniczych i wyznaczonych kalendarzem religijnym kościelnych świąt. Stąd każdego roku „Żniwa”, „Wykopki”, czy tak słodkie wydarzenie jak „Miodobranie”. Inscenizowane są także: „Niedziela Palmowa”, „Gry i zabawy wielkanocne” czy „Dzień Dziecka” z bogatym programem gier i zabaw. Z myślą o rodzinnym wypoczynku organizowane są „Niedziele w skansenie”. Renomę zyskało „Gotowanie na polanie”, popularyzujące smaki i tradycje kuchni staropolskiej. Klimat dawnej mazowieckiej wsi wykorzystują z upodobaniem filmowcy. W sierpeckim skansenie kręcono sceny do ponad 30 filmów, między innymi przebojowych produkcji lat 90-tych XX w.: „Pana Tadeusza” i „Ogniem i mieczem”.
XIX-WIECZNE FOLWARKI
W ostatnich latach na terenie skansenu pojawiło się także kilka obiektów nawiązujących stylem do zabudowań folwarcznych z przełomu XIX i XX w. Dzięki takiej stylizacji nowoczesny kompleks muzealno-wystawienniczy harmonizuje z zachowanymi budynkami gospodarczymi bojanowskiego majątku. Oprócz pomieszczeń administracyjnych, mieszczących się dawniej we dworze, warsztatów, pracowni konserwatorskich, stajni, magazynów i garaży, są w nim także: sala konferencyjno-koncertowa z miejscami dla 300 osób i wyposażeniem audiowizualnym, pomieszczenia dydaktyczne przeznaczone do prowadzenia lekcji muzealnych, czytelnia, biblioteka oraz sale wystawowe. W jednej z nich zaimprowizowano powozownię. Można więc podziwiać przechowywane dawniej w magazynach muzealnych powozy, bryczki, sanie, a także akcesoria podróżne. W innej sali natomiast prezentowane są rzeźby wybrane spośród ponad 900 zgromadzonych przez pracowników muzeum w ciągu niemal czterech dekad. Imponująca kolekcja placówki liczy dziś ponad 12 tys. eksponatów. I stale rośnie, gdyż Muzeum Wsi Mazowieckiej prowadzi systematycznie badania terenowe. Nie sposób pokazać wszystkiego, ale zbiory nie zalegają w magazynach. Pojawiają się w izbach chałup podczas wystaw poświęconych Bożemu Narodzeniu, Wielkanocy na Mazowszu czy tradycyjnym codziennym zajęciom wiejskim. W zwolnionych pomieszczeniach murowanego dworu można podziwiać odtworzone w najdrobniejszych szczegółach wnętrza ziemiańskie z końca XIX i początku XX w. Ta wystawa znakomicie uzupełnia obraz historycznej wsi mazowieckiej. To zresztą nie koniec. Dobiegły końca prace nad zestawieniem drewnianego dworu z Uniszek Zawadzkich, który będzie pierwszym na terenie muzeum oryginalnym obiektem reprezentującym drewniane budownictwo ziemiańskie. Pojawią się też inne typy wsi i budynki plebańskie.
DO SKANSENU ZAMIAST DO PARKU ROZRYWKI
Za swoją działalność Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu było wielokrotnie nagradzane. W 2012 r. już po raz drugi otrzymało tytuł „Rzetelna instytucja”, nadany w ramach programu „Rzetelni w biznesie”. Program ten promuje firmy, instytucje i osoby kierujące się w swojej działalności najwyższymi normami etycznymi, godne zaufania, wywiązujące się ze swoich zobowiązań zarówno wobec klientów i kontrahentów, jak i pracowników. Warto o tym pamiętać, zwłaszcza że zbliża się zima, czyli zgodnie z dawnym mazowieckim porzekadłem: „adwenta, same posty i święta”. A nawet bez żadnego pretekstu – skoro bowiem odwiedzamy chętnie parki rozrywki, czemu nie zajrzeć do skansenu w Sierpcu? I tam, i tu przestrzeń jest zaaranżowana tak, aby bawiąc uczyć. Tylko że w parkach rozrywki wkraczamy do wyimaginowanych światów, zaś skansen w Sierpcu przywraca do życia autentyczny – mazowiecką wieś sprzed wieku i ducha dawnego Mazowsza.
INFO
Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu: www.mwmskansen.pl
Do placówki należą także:
– Ratusz w Sierpcu
– Muzeum Małego Miasta w Bieżuniu
Tekst był publikowany na łamach magazynu „Świat Podróże Kultura” we wrześniu 2012, na str. 60-63.
Paweł Wroński 
0 komentarzy dotyczących “Polska / Mazowsze, Sierpc – duch przeszłości”