Polska / świętokrzyskie – kraina tetrapoda

Dokonane w minionej dekadzie odkrycie śladów tetrapoda w kamieniołomie Zachełmie w Górach Świętokrzyskich, spowodowało rewolucję w światowej paleontologii.

Tetrapod (tetrapod Ichthyostega), jak wskazuje pochodząca z greki nazwa był czworonogiem. Co najciekawsze, pierwszym jaki żył na lądzie około 395 mln lat temu, czyli na długo przed pojawieniem się dinozaurów. To wspólny przodek wszystkich współczesnych stworzeń lądowych – ssaków, ptaków, gadów i płazów, w które przekształcili się jego potomkowie drogą ewolucji.

Jeśli chcecie sobie wyobrazić jak wyglądał, spójrzcie na salamandrę, traszkę ewentualnie krokodyla. Chyba najbardziej go przypominają. Z tym, że tetrapod osiągał około 2,5 m długości. Jego kończyny miały w sobie coś ze słoniowych nóg. Zostawił przecież ślady o średnicy blisko 26 cm. Ciało pokrywały mu rybie łuski. Ale brzucha po ziemi nie ciągnął, co wskazuje, że równie sprawnie poruszał się po ziemi jak i w wodzie.

Cóż w tym sensacyjnego – zapytacie? W wyniku odkrycia, nasze dzieje, dzieje stworzeń lądowych, wydłużyły się o jakieś 18 mln lat. To niewiele, może ktoś powiedzieć. Niespełna 5% w stosunku do 395 milionów. Owszem, ale porównując rzecz do ludzkiego życia, to chyba istotna różnica, czy dożyjemy 69. czy 72. roku życia?!

Po drugie, w miejscu, w którym znaleziono ślady szumiało płytkie morze. A więc tetrapod, i my razem z nim, rzeczywiście „wyszliśmy z wody”. Tyle, że ze słonej, a nie ze słodkiej, o czym byli wcześniej przekonani paleontologowie. Skąd to wiadomo? A stąd, że okolicę zaściełają środkowodewońskie dolomity, skały charakterystyczne dla wysychającego okresowo morza.

Po trzecie wreszcie, jak to ujmowano w lokalnych serwisach prasowych, Tetrapod wyszedł na ląd w Górach Świętokrzyskich. Pomijając fakt, że wypiętrzyły się one dobre 100 mln lat później, kamieniołom wzbudził natychmiast zainteresowanie naukowców z całego świata. Zaś prestiżowy magazyn naukowy „Nature” nie tylko opublikował artykuł zajmujących się tematem badaczy, ale także umieścił na okładce zdjęcie śladów tetrapoda. My, szarzy śmiertelnicy też możemy je teraz obejrzeć, bo w kamieniołomie na zachodnim skłonie Góry Chełmowej (399 m), w którym niegdyś eksploatowano gniazdo hematytu – tlenku żelaza o charakterystycznej wiśniowej barwie – urządzono rezerwat. Nieopodal Zagnańska, w otulinie Suchedniowsko-Oblęgorskiego Parku Krajobrazowego.