Góry Świętokrzyskie to dla większości z nas jedynie Łysogóry ze słynnymi gołoborzami i klasztorem benedyktynów na Św. Krzyżu (Łyścu, Łysej Górze; 595 m) oraz najwyższą w całym paśmie Łysicą (612 m). Często umyka nawet to, że do pasma głównego należą, oprócz Łysogór, Pasmo Jeleniowskie i Pasmo Masłowskie. A jest jeszcze mnóstwo innych pasm, mniej lub bardziej wybitnych, zawsze malowniczych, a nader ciekawych z racji dziejów i budowy geologicznej oraz zaskakująco zróżnicowanego krajobrazu.
Do najciekawszych partii Gór Świętokrzyskich zaliczyć można śmiało, piętrzące się na zachód od Kielc Pasmo Chęcińskie ze spektakularną, widokową Miedzianką (354 m) i ciągnące się niczym ogon dinozaura Pasmo Zelejowej (372 m). Atrakcją pierwszego z nich są zarastające wyrobiska zamkniętych przed laty kamieniołomów i wejścia do prastarych sztolni, których korytarze tworzą podziemną sieć długości 4 kilometrów. Na drugiej, leśny płaszcz skrywa ostrą skalistą grań. Ba, są tam urwiska i strzeliste turnie. Ogromnymi atutami obu gór są bujna, barwna i bogata wapieniolubna flora oraz wspaniałe widoki.
Świętokrzyski Giewont
Gdy oglądamy Miedziankę od strony północnej, jej sylwetka nasuwa skojarzenia ze słynnym tatrzańskim śpiącym rycerzem, i stąd takie dumne, a jednocześnie żartobliwe określenie. W przeszłości górę nazywano Wielką Sowa lub Górą Miedzińską, a sławy i zainteresowania przyczyniały jej wydobywane w masywie kruszce – przede wszystkim miedź i „srebra niemało” – jak odnotowano w lustracji starostwa chęcińskiego z 1569 roku. W okolicach miedzianki wydobywa się po dziś dzień wapienie intrygująco ubarwione zielonymi i niebieskimi wypryskami malachitu i azurytu, poprzecinane brunatno czerwonymi żyłami kalcytowymi. W samym masywie eksploatacji kruszców i skał zaniechano w 1958 roku i utworzono rezerwat. Historię górnictwa kruszcowego w prezentuje Muzealna Izba Górnictwa Kruszcowego, mieszcząca się od 2008 roku w budynku dawnej szkoły górniczej i urzędu górniczego w Miedziance.
W sztolniach Miedzianki wydobywano chalkopiryt, malachit, azuryt, a także zidentyfikowane przez Józefa Mariana Morozewicza (1865–1941): staszicyt i lubeckit, którym nadał nazwy na cześć pionierów polskiej mineralogii oraz miedziankit. Rudy miedzi przetapiane były w okolicznych hutach, m. in. w pobliskim Polichnie.
Ogon dinozaura
Wokół Zelejowej ciągną się pola i łąki. Na przełomie maja i czerwca łany zbóż mienią się czerwono i niebiesko, bo bujnie kwitną wśród nich maki i chabry. Tajemnice pasma kryją gęsto splątane krzewy tarniny, berberysu i jałowca, a z grzbietu spływa po stokach ciemny płaszcz lasu. Po wyjściu nań trudno więc nie kryć zaskoczenia. Długa grań Góry Zelejowej jest bowiem skalista. Ba, miejscami najeżona prawdziwymi turniami. W miejscu gdzie był niegdyś kamieniołom, a dziś piętrzy się najwybitniejsza skalna wychodnia, umieszczono w 2001 roku pamiątkową tablicę poświęconą gen. Mariuszowi Zaruskiemu (1867-1941). Tak 60. rocznicę śmierci zasłużonego dla rozwoju narciarstwa i żeglarstwa wielkiego pasjonata gór i żołnierza, uczcił miejscowy odział PTTK. Na skromnej tabliczce, nawiązującej do walk legionów na Kielecczyźnie, zacytowano generała: „prowadziłem Polaków w góry i na morze, ażeby stali się twardzi jak granit, a dusze mieli czyste i głębokie”. Od 1954 roku masyw Góry Zelejowej jest objęty ochroną. Rezerwat utworzono z troski o zachowanie form skalnych z wyraźnymi śladami wietrzenia krasowego wapieni dewońskich oraz odsłonięć geologicznych o ciekawej tektonice i mineralizacji. Na skałach można znaleźć mnóstwo roślin rzadkich gatunków, choćby takich jak rozchodnik ostry, chaber nadreński, aster gawędka, krwawnik panoński, czy rojnik pospolity.
Najatrakcyjniejsze pod względem naukowym partie Gór Świętokrzyskich łączy Świętokrzyski Szlak Archeo-Geologiczny.
Muzealna Izba Górnictwa Kruszcowego w Miedziance: www.swietokrzyskie.org.pl oraz www.facebook.com/MIGKwMiedziance
Świętokrzyski szlak archeo-geologiczny: www.szlakarcheogeo.pl
Paweł Wroński 
0 komentarzy dotyczących “Cuda podchęcińskie: Miedzianka i Zelejowa”