Trudno uznać Ankarę za miejscowość turystyczną, bo przyjeżdża się tam by pracować i żeby załatwiać sprawy. Ankara jest jednak ciekawa. Dla mnie, z tego chociażby powodu, że byłem świadkiem zmian w miastach wywołanych odchodzeniem od centralistycznego zarządzania, i nie przypuszczałem nawet, że będzie mi dane oglądać proces przeciwny.
Na pozór wiele jest podobieństw. Jako stolica, Ankara jest przecież w naturalny sposób wizytówką państwa. Nic zatem dziwnego, że wśród wyrastających z nagiej ziemi wielkich osiedli mieszkaniowych, pojawiają się enklawy biurowców, hoteli i banków. Ich gmachy są dziełami współczesnej architektury, bez wątpienia. Efektowne drapacze chmur dominują w panoramie miasta, przyciągając wzrok. Podobnie jak minarety meczetów budowanych w każdym z nowych osiedli. Tych zaś jest coraz więcej, bo wraz z centralizacją władzy przyrasta posad urzędniczych, i coraz więcej osób kwituje zawodową pozycję słowami: „pracuję dla rządu”. Zjeżdżają tu w poszukiwaniu posady z odległych nawet prowincji, przez co populacja stołecznej aglomeracji przekracza już 4 mln.
W przewrotny sposób, wypełnia się testament Mustafy Kemala Atatürka, który przeniósł stolicę ze Stambułu do Ankary w latach 1920-1923. Proces zakończył się w tym samym roku, w którym Atatürk został pierwszym prezydentem założonej przez siebie świeckiej Republiki Tureckiej. Tworząc ośrodek władzy i administracji z dala od otoczonego nimbem odwieczności miasta sułtanów, dał rodakom jasny komunikat, że oto nadeszły nowe czasy, że stają przed wyzwaniami współczesności oraz, że Turcja otwiera się na świat i wszystkie ‘jej dzieci’ powinny uczestniczyć w tym procesie.
Atatürk, znaczy „Ojciec [wszystkich] Turków”. Takie nazwisko przybrał Mustafa Kemal, który na potrzeby gruntownych reform w kraju przyjął zasadę: „Yurtta sulh, cihanda sulh” („Spokój w domu, spokój na świecie”; fraza pochodzi z przemówienia wygłoszonego w 1931 roku). Od 1951 roku, w Turcji obowiązuje ustawa, zakazująca znieważania jego pamięci.
Z symbolicznych, choć również z estetycznych względów, odrestaurowano ankarską starówkę (Eski şehir) – maleńką, a jak można wnosić z archiwalnych zdjęć – biedną i mocno zaniedbaną. Jest przyklejona do stoków zamkowego wzgórza, a nad zamkiem powiewa dumnie turecka flaga. Nie tylko zresztą tam, bo Turcy uwielbiają łopot narodowych flag, i wywieszają je niemal wszędzie. W wielkiej estymie mają też wciąż postać Atatürka, którego otoczone zielenią mauzoleum (ciało złożono tam w 1953 roku), zajmuje ogromną połać miasta. Z drugiej jednak strony, zmieniając turecki ustrój z parlamentarnego na prezydencki, Recep Tayyip Erdoğan stanął w praktyce w jednym szeregu z dawnymi sułtanami. A więc z potrzeby, również symbolicznego podkreślenia osiągniętej pozycji, wzniósł… „pałac”, największy na świecie chyba. Formalnie w Beştepe, podstołecznym suburbiu. W rzeczywistości w Gospodarstwie Leśnym Atatürka, niegdyś prywatnej własności pierwszego prezydenta Republiki Turcji, który podarował ją państwu w 1937 roku (zmarł w 1938).
Obiekt określany powszechnie mianem Białego Pałacu (Ak-Saray), nazywa się formalnie Kompleksem Prezydenckim (Cumhurbaşkanlığı Külliyesi). Gdy rozpoczynano budowę miał mieścić kancelarię premiera, jednak po wygranych wyborach prezydenckich w lecie 2014 roku, Erdogan zmienił zdanie i postanowił wykończyć obiekt dla siebie, tzn. na potrzeby głowy państwa.
W 2014 roku świat obiegła wiadomość, że pałac Erdogana w Ankarze trafi do Księgi Rekordów Guinnessa, bo ma większe rozmiary aniżeli dzierżący od 1984 roku palmę pierwszeństwa pałac sułtana Brunei Darussalam, miniaturowego wprawdzie, ale opływającego w dostatki kraju z Borneo, znad Morza Południowochińskiego. Siedziba władcy egzotycznego państewka zajmuje powierzchnię 200 tys. m2, a jej budowa kosztowałaby dzisiaj blisko 970 mln USD. Eksperci szacują, że koszty kompleksu w Ankarze były niższe, ale oficjalnie żadnej kwoty nie podano. Jedynie planując budżet na 2015 rok, minister finansów Mehmet Simsek wspomniał, że wydatki na budowę przekroczą 615 mln USD. Mimo rozmachu założenia, do uznania rekordu zapewne nie dojdzie, bo – zgodnie z kryteriami Guinnessa – oprócz wielkości, pretendujący obiekt powinien być siedzibą królewską.
Turecki kompleks zajmuje rzeczywiście imponującą powierzchnię – 300 tys. m2, ma 1150 pomieszczeń, a na cały zespół składają się: główny gmach oraz dwa pomocnicze budynki, przeznaczone na spotkania z głowami innych państw oraz z dygnitarzami organizacji międzynarodowych, budynek z apartamentami dla prominentnych gości, ogród botaniczny, park, centrum kongresowe oraz schrony na wypadek ataku bronią chemiczną, biologiczną, bądź nuklearną, urządzone tak, żeby nie stracić kontroli nad sytuacją. Do zespołu należy także meczet. Architekturę i wystrój budowli inspirowały tradycje seldżuckie i perskie. Nie bez wpływu były też styl i forma Białego Domu. Jeden z gabinetów wprost nawiązuje do słynnego Gabinetu Owalnego, ale całość jest… 30-krotnie większa (sic!). Co ciekawe, w Białym Pałacu powitano jako pierwszego papieża Franciszka, drugim gościem Erdogana był prezydent Rosji, Władimir Putin.
Na tureckiej arenie politycznej Recep Tayyip Erdoğan jest obecny od niemal ćwierć wieku. Wypłynął jako burmistrz Stambułu w latach 1994–1998. 3 lata później stał już na czele Partii Sprawiedliwości i Rozwoju. Jako lider cieszącej się w kraju największym poparciem siły politycznej, objął tekę premiera w 2003 roku, a po wygranej elekcji w 2014, zamienił krzesło szefa rządu na prezydencki fotel.
Kariera 12. tureckiego prezydenta jeszcze się nie skończyła. Przy odrobinie dobrej woli, pytanie o to jaki kieruje przekaz do rodaków, można byłoby uznać za otwarte, odwołuje się przecież chętnie do spuścizny Atatürka.
Ankara: www.britannica.com
Mauzoleum Atatürka: www.kultur.gov.tr
Oficjalny portal Prezydenta Republiki Tureckiej (ang.): www.tccb.gov.tr
Na zdjęciu otwierającym „Ręce” dłuta Metina Yurdanura (rzeźba z 1979 roku; lokalizacja: Abdi İpekçi Park, Ankara), fot. Paweł Wroński; o artyście: www.metinyurdanur.com.tr
Ciekawostka. Artysta-rzeźbiarz Metin Yurdanur urodził się w 1952 roku na terenach antycznej Frygii, w miejscowości Sivrihisar, w prowincji Eskişehir. Pamiątki 3 minionych tysiącleci z rodzinnych stron, są dla niego źródłem twórczej inspiracji.
Paweł Wroński 
0 komentarzy dotyczących “Ankara, w pogoni za Manhattanem”