Gród w Błoniu albo Łysa Góra

Gród w Błoniu widać z drogi łączącej Warszawę z Sochaczewem po stronie północnej (prawej). Któż jednak skoncentrowany na prowadzeniu pojazdu przywiązuje wagę do pokrytego trawą pagórka! Tak niepozornie wygląda z oddali dawny średniowieczny gród.

Nie mogłem wprost uwierzyć, że GPS zasugerował skręt w prawo w drogę, wyglądającą jak dojazd od bazy samochodowej niedługo po tym jak minąłem zieloną tabliczkę z napisem Błonie. A jednak… z tym, że dojazd do bazy kończył się po jakiś 100 m przy bramie, dalej zaś droga z bruzdami wyrytymi kołami rolniczych maszyn ciągnęła się hen, w zaorane pola. Zostawiliśmy samochód i poszliśmy w kierunku doskonale widocznego pagórka. Z bliska okazuje się jednak, że to nie tyle pagórek, ile zatarty już dziś mocno, zamknięty owal dawnych wałów obronnych.

XIII-wieczny gród w Błoniu, fot. Paweł Wroński

Badania archeologoczne, które tu prowadzono na początku lat 50. XX w. i powtórzono jeszcze na początku 70., wykazały, że był to gród książęcy (kasztelania), pełniący funkcje administracyjne i obronne w tej części Mazowsza. Odkopano trochę średniowiecznych artefaktów, ślady działalności miejscowych rzemieślników oraz – co najciekawsze – fragmenty ceglanej budowli mieszkalnej (palatium) z czasów Konrada I Mazowieckiego lub jego syna Siemowita. To ostatnie odkrycie stawia mazowieckie stanowisko archeologoczne na jednym z czołowych miejsc w Polsce. Rekonstrukcję grodu oraz znalezione przez archeologów przedmioty można teraz oglądać w Muzeum Ziemi Błońskiej (www.blonie.pl).

Grodzisko ma owalny kształt. Rozsiadło się w terenie, zajmując powierzchnię około 100 m x 120 m. Różnica miedzy szczytem wału obronnego, a poziomem łąk sięga 10 m. Wały budowano niegdyś z belek zbijanych niczym skrzynie, wypełnionych ziemią, zebranymi z łąk kamieniami i pniakami ściętych drzew. Z czasem drewno murszało, a wał przypominający coraz bardziej naturalne wzniesienie, porastała trawa. W centralnej części po południowej stronie wału błońskiego grodu znajduje się jeszcze „stożek” oddzielony dodatkowym wałem ziemnym i fosą – może był to stołp, siedziba włodarzy grodu. Widać także częściowo zachowane półkole potrójnego wału obronnego oraz przebieg fos między jego pierścieniami. Od strony północnej, nad uregulowaną dziś Utratą, rozciągały się mokradła, broniąc dodatkowo dostępu do grodu.