Prehistoryczna kopalnia krzemienia oraz towarzysząca jej rekonstrukcja neolitycznej wioski trafiły niedawno na listę światowego dziedzictwa ludzkości prowadzoną przez UNESCO. Krzemionki Opatowskie to 16 wpis z obszaru Polski, zatwierdzony w lipcu 2019 roku.
Kopalnie krzemienia pasiastego z okresu neolitu odkryto w 1922 roku. W 1994 nadano im status pomnika historii, a rok później cały obszar objęto ochroną jako rezerwat przyrody. Okresu funkcjonowania odkrytych w świętokrzyskiem kopalń upatrują specjaliści między IV, a II tysiącleciem p.n.e., czyli w młodszej epoce kamienia i wczesnej epoce brązu. W rejonie Krzemionek Opatowskich odkryto blisko 4 tys. szybów, dochodzących do 9 m głębokości. Wydobywany w nich krzemień służył do wytwarzania narzędzi i broni. Był też, zwłaszcza w formie już przetworzonej, poszukiwanym w ówczesnym świecie towarem.
Trasę turystyczną w rezerwacie „Krzemionki” tworzy dziś kilka pawilonów, w których prezentowana jest technologia wydobycia oraz korytarz łączący wybrane szyby. Jest także muzeum, w którym wiedza archeologów o odkryciu przełożona jest na język czytelny dla laików. Można się więc dowiedzieć od kiedy, jak i po co wydobywano krzemień i jak szerokie miał zastosowanie. Prezentowane artefakty pochodzą głównie z trzech stanowisk archeologicznych: Korycizna, Gawroniec i Borownia.
Oglądając znaleziska ze stanowisk zlokalizowanych na Wyżynie Sandomierskiej, archeologowie dostrzegli największe podobieństwa do znajdującego się w Europie Zachodniej obszaru kultury magdaleńskiej.
Ekspozycję poszerzono niedawno o rekonstrukcję neolitycznej osady. Ślady ludzkich siedzib z czasów gdy ten uznawany za pierwszy pre-przemysłowy obszar z terenu dzisiejszej Polski, archeologowie odkryli na początku XXI wieku na wzgórzu o nazwie Mały Gawroniec – na Wyżynie Sandomierskiej, nieopodal Ćmielowa. Efektem raportu rzutującego na decyzję komisji UNESCO, było wpisanie wzgórza do rejestru zabytków w czerwcu 2019 roku.
Więcej o zrekonstruowanej neolitycznej osadzie w rezerwacie „Krzemionki”: www.pawelwronski.blog
Ćmielów, Ożarów i Bodzechów, trzy gminy, na terenie których dokonano najdonioślejszych odkryć, łączą teraz siły, by stworzyć i czerpać zyski z rozwoju turystyki w parku kulturowym wokół rezerwatu w Krzemionkach Opatowskich.
Krzemień pasiasty nie jest już tak wszechstronnie wykorzystywany jak kilkanaście tysięcy lat temu. Jest jednak znakiem rozpoznawczym Ziemi Sandomierskiej, bo miejscowi jubilerzy wykorzystują go teraz do wyrabiania biżuterii. W wersji artystycznej, bynajmniej – nie taniej!
Świętokrzyskie krzemienie pasiaste
„Białe kamienie, jedne z wytworów jurajskiej epoki. Ile tajemniczych obrazów ukrywa ich bardzo twarde wnętrze. Jakiej magii użyła potęga natury, by owe obrazy stworzyć, namalować. Ile trzeba pokory, szacunku i wytrwałości, aby piękno tych obrazów ujrzało światło dnia. Czym jest człowiek, wobec tej niewyobrażalnej historii przeszłości, chyba tylko kroplą deszczu, która z góry spada i w jednej chwili nie ma po niej śladu. Białe kamienie były, są i będą. Homo sapiens! Białe kamienie prowadzą z nami dialog, językiem znanym tylko wrażliwej duszy, gdzie można czuć, przeżywać, cieszyć się ich pięknem. „Bo żaden brylant nie może dorównać krzemieniowi pasiastemu”. Brylant, by osiągnąć piękno uzależniony jest od długich starań technicznych sztuki szlifierskiej. Krzemień zaś, aż takiej ingerencji nie wymaga, on to piękno ma niemalże w każdym centymetrze, tak zdecydowała natura. A jego siły magiczne są kultywowane od epoki kamienia łupanego po dzień dzisiejszy z powodzeniem i potwierdzeniem.”
Jan Chałupczak, Sandomierz, 26.03.1999
Autor tego opisu (zm. w 2017 roku) był pasjonatem i kolekcjonerem. Stworzył w Sandomierzu najbogatszą kolekcję , obrazującą fenomen krzemienia pasiastego. Jego zbiory trafiły do Muzeum Archeologicznego w Krzemionkach, i są dostępne dla szerokiej publiczności. Do ciekawostek związanych z jego biografią, należą odwiedziny Stanisława Szwarc-Bronikowskiego. W latach 90. ten urodzony na sandomierszczyźnie dziennikarz, podróżnik i filmowiec gromadził materiały do książki zatytułowanej „Testament wieków”. Na kartach powstałego albumu, wyróżnionego w 1997 roku nagrodą Klio, znalazły się również zdjęcia okazów z kolekcji Jana Chałupczaka. Pod tym samym tytułem telewizja emitowała 8-odcinkowy serial dokumentalny poświęcony pradziejom naszych ziem i początkom państwa polskiego.
Artykuł o odkryciach archeologicznych na Małym Gawrońcu: www.naukawpolsce.pap.pl
Muzeum archeologiczne i rezerwat „Krzemionki”: www.krzemionki.pl
Paweł Wroński 
0 komentarzy dotyczących “Krzemionki Opatowskie na liście UNESCO”