Kwiecień miesiącem żonkili

Żonkile o słonecznej żółtej barwie należą do pierwszych kwiatów zdobiących ogrody i łąki na wiosnę. Pora ich kwitnienia przypada bowiem na kwiecień.

W Warszawie, żonkile mają jeszcze jeden ważny aspekt symboliczny – ten kwiat stał się wyrazem czci dla poległych w powstaniu w getcie, które wybuchło 19 kwietnia 1943 roku. Było to pierwsze miejskie powstanie zbrojne w okupowanej przez hitlerowców Europie.

Ewa Budek, pomysłodawczyni akcji Żonkil, tak wyjaśnia genezę symbolicznej roli tego kwiatu: „Otwarcie muzeum w 2013 r. zbiegło się z 70. rocznicą powstania w getcie. Chcieliśmy, by jak największa liczba żyjących powstańców, w tym Kazik Ratajzer, wzięła udział w otwarciu muzeum. Zależało nam, by te uroczystości były jak najbardziej doniosłe, ale też by zbudować społeczność, dla której ta sprawa będzie ważna. Potrzebowaliśmy symbolu. Przypomniałam sobie o Wielkiej Brytanii, gdzie byłam chwilę wcześniej, widziałam czerwone maki przypinane przez Brytyjczyków 11 listopada – w ten sposób czczą bohaterów, którzy polegli w walce o ojczyznę. Wydało mi się to prostym, a jednocześnie niezwykle uniwersalnym sposobem – z jednej strony na oddanie hołdu, z drugiej na zbudowanie pewnej wspólnoty ludzi, wyróżniającej się tym jednym elementem, bez słów. Tak narodził się pomysł akcji. Wolontariusze będą przekazywać papierowy kwiat, ale też – za jego pomocą – historię powstania, pamięć o nim. Szukaliśmy kwiatu, który najbardziej by się nadawał. Byliśmy po rozmowach z Paulą Sawicką, która napisała z Markiem Edelmanem książkę „I miłość była w getcie”, a w ostatnich latach jego życia głęboko się z nim przyjaźniła, i po lekturze „Zdążyć przed Panem Bogiem” Hanny Krall, gdzie przywołana jest historia o tym, że Edelman co roku otrzymywał żółte kwiaty od anonimowej osoby. Edelman był strażnikiem pamięci o powstaniu. W kolejne rocznice powstania przychodził pod pomnik Bohaterów Getta, by oddać hołd towarzyszom broni i złożyć kwiaty. Często były to żonkile. Żółty kwiat, żonkil stał się naturalnym kandydatem.” (https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kraj/1789956,1,dlaczego-zonkil-jest-symbolem-pamieci-o-powstaniu-w-getcie.read)

Żonkile (i w ogóle narcyzy) to gatunek roślin z rodziny amarylkowatych. Nazwa tej konkretnie odmiany pochodzi od francuskiego słowa jonquille (żonkil, żółty narcyz), które to słowo wywodzi się z kolei od hiszpańskiego junquillo – zdrobnienia od junco (trzcina, sitowie). Na naturalnych stanowiskach żonkile rosną dziko w Portugalii i Hiszpanii. Kwiaty, zazwyczaj pachnące z przykoronkiem w środku, do czasu rozwinięcia się, chronione są żółtawą pochwą. Wyrastają pojedynczo, lub po 2-6 na jednej łodydze, osiągając wysokość 20-50 cm.

Jako że żonkile pojawiają się jako jedne z pierwszych wiosną w naszych ogrodach przypisuje się im znaczenie nowego początku, przebaczenia i zmiany.

Tak się jednocześnie składa, że kwitnące żonkile mają 6 płatków rozchylonych, przez co przypominają jeden z symboli judaizmu – sześcioramienną gwiazdę Dawida. Są przy tym słonecznie żółte, dzięki czemu jawią sią znakiem odrodzenia i nadziei.

Polin – Muzeum Historii Żydów Polskich: https://www.polin.pl/pl

Powstanie w getcie warszawskim: https://polin.pl/pl/powstanie-w-getcie-warszawskim

Narcyz żonkil (Narcissus jonquilla): https://www.green-design-blog.com.pl/zonkile-wiosenne-kwiaty-pojednania-i-nadziei/ Polin – Muzeum Historii Żydów Polskich

albo: https://ladnydom.pl/Ogrody/7,162375,23210845,zonkil-czyli-narcyz-narcissus-jonquilla-l-najpiekniejsze.htmlPolin – Muzeum Historii Żydów Polskich