Kazimierz Dolny, miasteczko-butik nad Wisłą

Kazimierz Dolny to bodaj najsłynniejsza weekendowa destynacja w Polsce. Miasteczko idealne dla turystów i żyjące z turystyki. Uwielbiane przez celebrytów, oblegane przez artystów, należy do naszych czołowych must to see – must to be. Przy pewnej więc sztuczności, Kazimierz Dolny – miasteczko-butik nad Wisłą, ma nieodparty urok i przyciąga klientelę jak magnes.

Tu się przyjeżdża dla wypoczynku równie dobrze jak z próżności, by podziwiać zabytki, spacerować na słynną widokową Górę Trzech Krzyży czy po lessowych wąwozach, na sesje zdjęciowe albo żeby kupować wyroby artystyczne i rękodzielnicze, a także cenione wypieki i inne smakołyki.

Trudno określić, które z obiektów kazimierskiej architektury są najciekawsze. Wszystkie przecież – i spichlerze nad Wisłą, i wspaniałe kamienice z renesansowymi attykami, jak Celejowska, Biała czy zamykające rynkową pierzeję kamienice Przybyłów z XVII wieku – pod św. Mikołajem i Krzysztofem, tworzą niezapomnianą mozaikę. Uzupełniają ją judaica. Dzisiaj bowiem, nawet jeśli jesteśmy to w stanie przyjąć intelektualnie, nie wyobrażamy sobie tak naprawdę jak wyglądał Kazimierz przed II wojną światową. Zdominowane przez ludność żydowską miasteczko zniknęło bowiem bezpowrotnie w związku z holocaustem, a po odbudowie, do czego przyczynił się walnie Hilary Minc – rodowity kazimierzanin, przekształciło się w miasteczko-butik – miasto artystów, galerii, sklepików, stoisk z różnorodnym towarem i straganów z mniej lub bardziej wyrafinowanymi pamiątkami.

Do najciekawszych zabytków Kazimierza należy, górujący nad rynkiem kościół farny pw. Jana Chrzciciela i Bartłomieja Biskupa, zaliczany do grupy świątyń wzniesionych w stylu określanym mianem renesansu lubelskiego. Zniszczony podczas pożaru gotycki kościół został przebudowany w latach 1610–1613 przez Jakuba Balina, lubelskiego architekta włoskiego pochodzenia. Powstała smukła jednonawowa świątynia z niższym od nawy półkoliście zamkniętym prezbiterium oraz dwoma charakterystycznymi szczytami łączącymi wpływy architektury włoskiej i niderlandzkiej. Kolebkowe sklepienie nawy i prezbiterium ozdobiono bogato sztukateriami. Ciekawostką jest fakt, że zachowane w farze XVII-wieczne organy uchodzą za najstarszy, zachowany w całości, instrument muzyczny tego typu w Polsce.

Renesans lubelski jest unikalnym typem architektury wykształconym na terenach województwa lubelskiego na przełomie XVI/XVII w. Łączy w sobie gotyk z elementami renesansu włoskiego i niderlandzkiego, które pojawiły się wraz z architektami zapraszanymi licznie przez miejscową arystokrację. Budowle w stylu renesansu lubelskiego charakteryzują się smukłością i lekkością bryły oraz wspaniałymi detalami architektonicznymi w postaci sterczynowych szczytów, bogato zdobionych gzymsów i pilastrów oraz stiukowych dekoracji na kolebkowych sklepieniach. Architektura ta rozprzestrzeniła się na terenach Polski Wschodniej, obejmując przede wszystkim Galicję oraz zachodnią Ukrainę i Litwę. Jest przykładem koegzystencji i wzajemnych inspiracji ze wschodniej i zachodniej Europy (https://www.lubelskietravel.pl/szlaki/szlak-renesansu-lubelskiego).

Kazimierskie zabytki doskonale uzupełnia tutejsza przyroda, której symbolem stały się lessowe wąwozy, przecinające stoki górujących nad miasteczkiem wzgórz. Najsłynniejszy jest bodaj Wąwóz Korzeniowy Dół, odwiedzany niemal codziennie przez rzesze turystów. Jednak Korzeniowy Dół nie jest wąwozem we właściwym tego słowa znaczeniu, ale głębocznicą, która formą przypomina wąwóz naturalny, tyle, że swoje powstanie zawdzięcza działalności człowieka – prowadzeniu dróg po nachylonych zboczach dolin i stokach wierzchowin. To prowadząc do koncentracji spływu wód opadowych i roztopowych, przyczyniło się do porozcinania pokrywy lessowej. W efekcie głębocznice charakteryzują się pionowymi ścianami pozbawionymi roślinności, ich dno wykorzystywane jest jako droga, są o wiele mniej głębokie niż wąwozy.