„Portret damy” Rubensa na aukcji w Desie

Kiedy przeczytałem, że w salonie aukcyjnym Desy przy Pięknej wystawiony jest obraz pędzla Rubensa o szacowanej wartości 18-24 mln zł, zapragnąłem go zobaczyć. Przecież to niemal tak samo jakby oglądać gigantyczną stertę banknotów albo półkę zawaloną sztabkami złota.

Co sprawia, że niewielkie dzieło malarskie może osiągnąć tak wysoką wartość? Odpowiedz jest prosta, jeśli zrozumiemy, że dzieło uznanego XVII-wiecznego mistrza flamandzkiego ma zarówno ogromną wartość historyczną, jak artystyczną oraz… inwestycyjną.

Gra światłem oraz lekkość w stosowaniu rozmaitych barw należały do bardzo nowatorskich i odważnych posunięć. Dzięki temu Rubens zaliczany jest do najwybitniejszych kolorystów, nie tylko w epoce baroku. Twórczość flamandzkiego mistrza miała ogromny wpływ na malarstwo XVII wieku, szczególnie we Francji i w Anglii.

Do niedawna sądzono, że obraz przedstawia pierwszą małżonkę malarza, Isabellę Brant. Teraz historycy sztuki dopatrują się w portrecie kobiety o ciemnych oczach i włosach, ubranej w czarną, aksamitną suknię jednej z jej sióstr albo przedstawicielki rodziny Duarte, wpływowych żydowskich jubilerów z XVII-wiecznej Antwerpii. Za tą drugą hipotezą mają przemawiać charakterystyczne klejnoty, zdobiące modelkę, przedstawione nader precyzyjnie przez malarza.

Obraz średnich rozmiarów (olej/płótno, 98 x 73,8 cm) powstał około 1620-1625 roku. Od chwili, gdy obraz opuścił pracownię artysty, należał do znanych osobistości życia artystycznego lub kolekcjonerów. Ostatni raz na widok publiczny wystawiono go w 1965 roku.

Z estymacją cenową wynoszącą 18-24 mln złotych obraz Rubensa miał szansę stać się najdrożej sprzedanym dziełem sztuki w Polsce. Ostatecznie wylicytowana cena (wraz z opłatą aukcyjną w wysokości 20% wylicytowanej kwoty) wyniosła 14,4 mln zł, a więc poniżej przewidywań, choć też niemało. Wystraczająco jednak by odnotować rekordową aukcję, która odbyła się 17 marca 2022 roku.

Portrety namalowane przez Rubensa rzadko pojawiają się na aukcjach, a kolekcjonerzy gotowi są płacić za nie bajońskie sumy. W lipcu 2020 roku „Portret młodej kobiety trzymającej łańcuch” sprzedany został w Christie’s za prawie 4 mln funtów, z kolei dom aukcyjny Sotheby’s trzy lata wcześniej wystawił „Portret damy w czarnej sukni i płaszczu na tle czerwonej draperii” . Ostatecznie sprzedano go za 3 mln funtów.

Najdroższym dziełem flamandzkiego malarza pozostaje od 2002 roku monumentalne płótno „Rzeź niewiniątek”, sprzedane w domu aukcyjnym Sotheby’s za 49,5 mln funtów, ośmiokrotnie przebijając górną estymację. Tuż za nim znajduje się obraz „Lot z córkami”, za który w 2016 roku nabywca zapłacił 44,88 mln funtów. 

Dotychczas najdrożej sprzedanym obrazem na polskim rynku sztuki było płótno „Dwie mężatki” pędzla Andrzeja Wróblewskiego. W końcu listopada 2021 roku na aukcji w Desa Unicum osiągnęło cenę 13,4 mln zł. Płótno Rubensa pokonało dotychczasowego rekordzistę aukcji sztuki w Polsce jakim było dzieło Magdaleny Abakanowicz „Bambini” – złożone z 83 odlewów ciało dziesięcioletniego dziecka, które w grudniu 2021 roku w Domu Aukcyjnym Polswiss Art w Warszawie sprzedano za 13,6 mln zł.

Wartością dodaną – jak to się niezbyt ładnie mówi ekonomicznym slangiem – była możliwość obejrzenia w przestronnej galerii innych obrazów licytowanych w tym samym czasie co Rubens: XIX-wiecznych i współczesnych malarzy polskich oraz łany krokusów w pobliskim Parku Ujazdowskim.

Rubens na aukcji w Desie Unicum (Piękna 1A): https://desa.pl/pl/prasa/dzielo-rubensa-w-desa-unicum/

Prezentacja dzieła: https://desa.pl/pl/archiwalne-aukcje-dziel-sztuki/sztuka-dawna-xix-wiek-modernizm-miedzywojnie-aexi/peter-paul-rubens/4wre/

Peter Paul Rubens (1577-1640): https://www.lazienki-krolewskie.pl/pl/katalog/artysci/peter-paul-rubens

O aukcji „Portretu damy” na łamach Gazety Wyborczej: https://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/7,54420,28234613,ponad-14-mln-zl-za-obraz-rubensa-dzielo-mistrza-baroku-zlicytowane.html?disableRedirects=true

Rekordy aukcyjne w Desie Unicum: https://desa.pl/pl/rekordy-aukcyjne/