Do końca października, na Wawelu można podziwiać wszystkie arrasy zamówione niegdyś przez Zygmunta Augusta, ostatniego władcę Rzeczypospolitej Obojga Narodów z dynastii Jagiellonów.
To niepowtarzalna okazja, bo 137 arrasów wykonanych w Brukseli w latach 1550-1560, czyli wszystkie, które przetrwały do naszych czasów, na co dzień nie da się obejrzeć. Normalnie, w wawelskich komnatach eksponowanych jest około 20 z nich. Wprawdzie są zmieniane, ale to zaledwie 15% całej kolekcji, a zmiany wystawionych eksponatów nie są znowu tak częste.
Zamówienie królewskie było efektem kolekcjonerskiej pasji Zygmunta Augusta, który gromadził także biżuterię i rzemiosło artystyczne.
Kolekcja, jej powstanie i burzliwe dzieje nie mają w dziejach precedensu. Wystawa ma podtytuł Powroty 2021–1961–1921, ponieważ arrasy ukrywano wielokrotnie chroniąc przed grabieżą, nie zawsze niestety skutecznie. Udało się je wprawdzie ukryć przed Szwedami, ale z rozkazu carycy Katarzyny wywieziono je w 1795 z Krakowa do Petersburga w ramach represji po kościuszkowskiej insurekcji. Arrasy odzyskano dopiero w 1921 roku po podpisaniu pokoju w Rydze. W 1939 roku, zaledwie na 3 dni przed wkroczeniem wojsk hitlerowskich do małopolskiej metropolii, wywieziono je galarem wiślanym, a 18 września ewakuowano je wraz z najcenniejszymi artefaktami ze Skarbca Królewskiego do Rumunii, potem do Francji i wreszcie przez Anglię do Kanady. W 1961 roku powróciły wreszcie do Polski, podobnie jak zabytki ze Skarbca Królewskiego, stając się polskim skarbem narodowym na równi ze Szczerbcem.
Wystawa na Wawelu to pierwszy i jedyny jak dotąd pokaz całego bezcennego zbioru w dziejach jagiellońskiej rezydencji, co najważniejsze, eksponowanego we wnętrzach dla których tapiserie zostały stworzone!
Poniżej filmowa zapowiedź wystawy z youtube’owskiego kanału Zamku na Wawelu.
Co się składa na wawelską kolekcję zygmuntowskich arrasów?
Wśród 137 zachowanych tapiserii znajduje się 19 monumentalnych tkanin figuralnych ze scenami z Księgi Rodzaju, 44 werdiury z przedstawieniami zwierząt wpisanymi w krajobraz, 42 arrasy herbowe, a także niewielkich rozmiarów obicia mebli oraz tkaniny do dekoracji wnęk okiennych. Niektóre z nich, jak na przykład werdiury Tygrys i Borsuk przy gnieździe czapli, pokazywane są szerokiej publiczności po raz pierwszy. Wystawę uzupełniają archiwalne fotografie, ukazujące królewskie arrasy w zaskakujących nierzadko kontekstach społeczno-historycznych. Mocno podkreślony jest także wątek ich konserwacji – przedsięwzięcie ze wszech miar imponujące, zdające się nie mieć końca.
Kolekcja jest o tyle niekompletna, że 1 tapiseria znajduje się w Amsterdamie, a 34 fragmenty tkanin przechowywane są w Ermitażu. Wszystkie, czyli 160 tkanin zdobiły sale Zamku na Wawelu w czasie trzeciego wesela Zygmunta Augusta i Katarzyny Mantuańskiej w 1553 roku.
O ile fascynowało mnie doszukiwanie się reminiscencji i skojarzeń z dziełami mistrzów włoskiego renesansu – Rafaela, czy Michała Anioła w serii biblijnej, to jednak najbardziej zafascynowała mnie natura i z prawdziwą przyjemnością śledziłem sceny przyrodnicze, czego wyraz znajdziecie w migawkach z wystawy, ujętych w galerii powyżej. O całym zaś zbiorze mogę powiedzieć tyle, że precyzja i wdzięk z jakimi utkano arrasy są wręcz zadziwiające. A podziwiając sploty można sobie wyobrazić jak tytaniczną pracę wykonali tkacze.
Opis wystawy na stronach Wawelu: https://wawel.krakow.pl/wystawa-czasowa/wszystkie-arrasy-krola-powroty-2021-1961-1921
Zdjęcia z wystawy na łamach magazynu poświęconego modzie, architekturze i wzornictwu: https://www.whitemad.pl/wszystkie-arrasy-krola/
Wawel. Królestwo odkryte – Arrasy: https://youtu.be/Ot0tv6G8XLs
Dzieje arrasów z kolekcji Zamku Królewskiego na Wawelu. Ewakuacja: https://youtu.be/nLSL_B-RfMg
Dzieje arrasów z kolekcji Zamku Królewskiego na Wawelu. Rewindykacja: https://youtu.be/0LTCXQk29QQ
Dwie werdiury z kolekcji króla Zygmunta Augusta, odc. I: https://www.youtube.com/watch?v=-mxNawxCw4c
Dwie werdiury – Bocian i Żuraw, odc. II: https://youtu.be/1QQm6aDLHzM
Wszystkie arrasy króla – krajobraz wodny: https://youtu.be/A9SztyA-3kU
Wszystkie arrasy króla – Sala kolumnowa: https://youtu.be/OO2HwBHCeDc
Paweł Wroński 
0 komentarzy dotyczących “Wszystkie arrasy króla, wystawa na Wawelu”