Kategoria: Czechy Karola IV

Materiały związane z 700 rocznicą urodzin Karola IV uroczyście celebrowaną w 2016 roku w Czechach.

Gwiazda cnót Matki Boskiej

Published on przez Paweł WrońskiDodaj komentarz

W południowo wschodniej części Mazowsza, w Goźlinie Mariańskim Porzeczu wznosi się drewniana, XVIII-wieczna świątynia z rzadką, bo dwuwieżową fasadą. Cenny zabytek architektury jest świadkiem dziejów zgromadzenia zakonnego marianów.

Marianie to jedyne zgromadzenie zakonne założone w Polsce, a do tego przez Polaka, urodzonego w Podegrodziu na Sądecczyźnie Stanisława Papczyńskiego, początkowo członka zakonu pijarów. Papczyński uzyskał papieską dyspensę i opuścił szeregi pijarskiego zgromadzenia w 1670 roku. Wtedy też dokonał tak zwanego Oblatio, czyli aktu ofiarowania siebie Bogu. Efektem jego dalszych działań była akceptacja założonej przezeń, nowej wspólnoty zakonnej przez Sejm Rzeczypospolitej w 1677 roku, a co najważniejsze przez papieża Innocentego XII w 1699. Założyciel trafił do grona świętych kościoła katolickiego, a jego wspólnota istnieje i działa po dziś dzień, zajmując się zarówno duszpasterstwem, jak akcjami misyjnymi, czy pracą naukową.

Goźlin Mariańskie Porzecze, kościół z XVIII wieku z rzadką w przypadku budowli drewnianych fasadą z 2 wieżami, fot. Paweł Wroński

Goźlin Mariańskie Porzecze to trzecie miejsce, obok Góry Kalwarii, zwanej w XVII wieku Nową Jerozolimą i Puszczy Mariańskiej zwanej wcześniej Korabiewską, w którym marianie rozpoczęli działalność.

Kościół i klasztor wraz z uposażeniem ufundował w Goźlinie właściciel miejscowych dóbr, Jan Lasocki,  cześnik łukowski w 1699 roku. Obecna świątynia pochodzi jednak z 1776, gdyż wcześniejsze budowle strawił pożar.

Cenny zabytkowy obiekt Mazowsza – kościół w Goźlinie Mariańskim Porzeczu, fot. Paweł Wroński

Kościół w Mariańskim Porzeczu należy do rzadkich, a jednocześnie efektownych drewnianych realizacji architektonicznych, gdyż jego fasadę flankują dwie wieże. Wnętrza zdobi bogata barokowa polichromia. Na stropie znajduje się 10-ramienna gwiazda, przedstawiająca cnoty Matki Boskiej – patronki zgromadzenia, a zarazem świątyni.

Goźlin Mariańskie Porzecze, polichromie we wnętrzu świątyni, fot. Paweł Wroński

 

Matka Boska: „Najczystsza, Najroztropniejsza, Najpokorniejsza, Najwierniejsza, Najpobożniejsza, Najposłuszniejsza, Najuboższa, Najcierpliwsza, Najmiłosierniejsza, Najboleśniejsza”. Te cechy, wyrażone przymiotnikowo nazywa się 10 cnotami ewangelicznymi NMP i recytuje w formie koronki, przeplatając słowami: „Święta Maryjo, Matko Boża”.

 

Goźlin, Mariańskie Porzecze, polichromie we wnętrzu świątyni z widoczną na stropie Gwiazdą 10 cnót NMP, fot. Paweł Wroński

Goźlin otaczają pełne grzybów lasy należące do Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu.

 

Obok Kampinoskiego Parku Narodowego na terenie województwa mazowieckiego znajduje się 184 rezerwatów przyrody, 76 obszarów Natura 2000, kilka parków krajobrazowych oraz 30 obszarów chronionego krajobrazu. Obszary cenne przyrodniczo zajmują łącznie 30% powierzchni województwa, a największym z nich jest Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu zlokalizowany na terenie ponad 50 gmin, w tym również w granicach m. st. Warszawy. Jego powierzchnia przekracza 148 tys. ha.

 

Goźlin, Mariańskie Porzecze, kościół z XVIII wieku, fot. Paweł Wroński
Goźlin, Mariańskie Porzecze, kościół z XVIII wieku, fot. Paweł Wroński
Goźlin, Mariańskie Porzecze, fot. Paweł Wroński
Goźlin, Mariańskie Porzecze, lasy pełne grzybów, fot. Paweł Wroński
Goźlin, Mariańskie Porzecze, lasy pełne grzybów, fot. Paweł Wroński
Grzyby zebrane w okolicach Goźlina, duszone w śmietanie, fot. Paweł Wroński

 

 

W scenerii goźlińskiej świątyni kręcono zdjęcia do filmów, m.in.: „Nadzieja”, „Zemsta”, „Boża podszewka”.

 

Zakon i jego dzieje: www.marianie.pl
Więcej o sanktuarium Matki Boskiej Bolesnej w Goźlinie Mariańskim Porzeczu, na stronach goźlińskiej parafii: www.marianskieporzecze.marianie.pl
Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu: www.gdos.gov.pl

Reklamy

Karol IV, Pilzno i inne czeskie miasta

Published on przez Paweł Wroński

Trudno wyobrazić sobie XIV-wieczne Pilzno. Miasto, które kojarzymy teraz przede wszystkim z browarem i zakładami Skody. Wiadomo jednak, że dla Karola IV, króla Czech i cesarza Niemiec, był to jeden z kluczowych ośrodków handlowych.

Wśród zasług Karola IV wymieniane jest wsparcie jakiego udzielał artystom i hojne donacje na rzecz Kościoła. Wprawdzie budowę najsłynniejszej w Pilznie budowli – katedry św. Bartłomieja, rozpoczęto w 1295 roku, a więc dwie dekady przed narodzinami Karola, a najcenniejsza zachowana w jej wnętrzu rzeźba – Piękna Madonna z głównego ołtarza pojawiła się tam dopiero w 1390 roku, czyli 12 lat po jego śmierci, trudno sobie wyobrazić, by wybitny władca, który wielokrotnie Pilzno odwiedzał, nie wspierał przedsięwzięcia i nie przyczynił się do efektownego wyposażenia świątyni. Przywileje jakimi obdarzał mieszczan stały się fundamentem prosperity czeskich miast, zapewniając im rozwój od średniowiecza po próg burzliwego XX stulecia.

Katedra św. Bartłomieja w Pilznie
Gotycka budowla słynie po dziś dzień z wieży wysokości niemal 103 m. Prowadzi na nią 301 stopni, a nagrodą za wysiłek włożony w ich pokonanie jest rozległa panorama z obiegającej ją galerii. Widać z góry całe miasto, a przy dobrej pogodzie nawet odległe o około 70 km łagodne górskie grzbiety Lasu Czeskiego (Szumawy).

Dzięki wieży, pilzneńska świątynia była najwyższą budowlą w Czechach przez 600 lat z okładem. Palmę pierwszeństwa odebrał jej praski hotel City Tower o wysokości 109 m, wzniesiony w dzielnicy Pankrác w latach 1985-1995. W 2012 roku katedra spadła na trzecią pozycję, gdyż główny gmach elektrowni w Ledvicach na północy kraju osiągnął wysokość 145 m.

INFO
Oficjalny portal miasta Pilzno (Plzeň): www.plzen.eu

Jak Karol IV inne czeskie miasta rozwijał

BRNO
Karol wspierał budowę klasztoru augustianów oraz katedry św. Piotra i Pawła.

KARLOWE WARY
Karol założył miasteczko w miejscu, w którym podczas polowania był świadkiem cudownego uzdrowienia rannego jelenia w ciepłych wodach tryskających ze źródeł w kanionie rzeki Teplá.

KARLŠTEJN
Karol wzniósł miejscowy zamek dla ochrony koronnego skarbca i przechowywania insygniów; chętnie w nim także rezydował.

KUTNÁ HORA
Znana od średniowiecza z kopalni srebra, przyczyniała bogactwa królewskiemu skarbowi. W zamian, Karol obdarzał mieszczan przywilejami, wspierał budowę kościołów oraz rozbudował miejscowy zamek.

MORAVSKÝ KRUMLOV
Świeżo koronowany na cesarza Karol IV zainicjował budowę kościoła św. Bartłomieja w zespole klasztornym augustianów – najważniejszego dziś zabytku gotyckiej architektury sakralnej na Morawach.

PRAGA
Karol IV przyszedł na świat w tzw. Kamienicy Pod Kamiennym Dzwonem (wznosi się przy Rynku Staromiejskim). Jego imię noszą: Uniwersytet założony w 1348 roku oraz najstarszy i najsłynniejszy most na Wełtawie, którego budowę osobiście zainicjował w 1357 roku. Także w 1348 roku, zaraz po koronacji na króla Czech, rozpoczęto na rozkaz Karola budowę dzielnicy – Nowego Miasta. Za jego panowania przebudowano klasztor benedyktyński, znany jako Emaus oraz Zamek Praski i Katedrę św. Wita na Hradczanach.

SVĚTLA NAD SAZAVOU
Założył miasto – w miejscu, w którym jego zdaniem miało miejsce cudowne wydarzenie podczas polowania (ujrzał nieziemskie światło, które pozwoliło mu odnaleźć drogę do drużyny po zbłądzeniu w gęstym borze).

TŘEBÍČ
Karol, jeszcze jako margrabia Moraw i sprawujący rządy w Czechach w zastępstwie ojca Jana Luksemburskiego, lokował miasto na prawie niemieckim w 1335 roku, pozwalając je jednocześnie otoczyć masywnymi murami.

ZNOJMO
Za panowania Karola IV upowszechniono uprawę winorośli w Królewskie Czeskim. Na pamiątkę tego faktu każdego roku inscenizowany jest uroczysty wjazd orszaku Karola IV Luksemburskiego do miasta w czasie Znojemskiego Winobrania – najhuczniejszych winiarskich dożynek w Czechach.

INFO
Karol IV Luksemburski – król czeski i cesarz niemiecki (1316–1378)
Oficjalne strony jubileuszowe 700-lecia urodzin Karola IV: www.czechtourism.com

Materiał publikowany na stronach http://magazynswiat.pl w dziale <Akcje / Czechy Karola IV>.

Karol IV i wyniki mariaży dla polityki

Published on przez Paweł Wroński

Po czeskiej stronie Gór Orlickich leży wieś Záměl. Jest tam barokowy budynek, niegdyś Karczma Karola IV (po czesku: Hostinec u Karla IV). W karczmie zaś, jest słup. Legenda zamieszczona w miejscowej kronice opowiada, że wokół tego słupa Karol IV tańcował.

A kiedy się tańcuje? Ano z radości, choćby podczas ślubnych uroczystości. Karol IV czterokrotnie stawał na ślubnym kobiercu, a jego małżeństwom przyświecała zawsze intencja umocnienia władzy i dynastii Luksemburgów w Europie. Podobnie zresztą jak małżeństwom, które aranżował dla synów.

W każdej legendzie jest ziarno prawdy. Być może ta z Záměla, z ograniczających Kotlinę Kłodzką od południowego zachodu Gór Orlickich (Orlické hory, najwyższy szczyt Velká Deštná; 1115 m), nawiązuje do relacji z Polską. Ba, można powiedzieć, że polityka matrymonialna Karola IV przyczyniła się walnie do unormowania stosunków w tej części ówczesnej Europy, niosąc zresztą za sobą konsekwencje sięgające czasów współczesnych. Choćby takich jak powrót ziem śląskich w granice Rzeczypospolitej dopiero w wieku XX.

Cofnijmy się do 1348 roku, gdy Karol IV i Kazimierz Wielki podpisali traktat pokojowy w Namysłowie. Monarchowie obiecali sobie pokój, przyjaźń i pomoc. Za górnolotnymi słowami kryły się realne dla Karola korzyści. W praktyce bowiem, polski król zrzekał się na jego rzecz pretensji do księstw śląskich. Borykając się bowiem z przeciwnościami ostatni z Piastów, stanął wcześniej po stronie konkurenta Karola do tronu cesarskiego, Ludwika IV z rodu Wittelsbachów. Co prawda w 1324 roku papież obłożył go klątwą i ogłosił detronizację, Ludwik pozostał jednak w grze, bo nie zamierzał ustępować pola, a poparcie w Niemczech i za granicami cesarstwa miał wciąż mocne. Szczęśliwym zrządzeniem losu, Ludwik zginął podczas polowania, i droga do korony cesarskiej stanęła otworem przed Karolem, obwołanym zresztą już w 1346 roku anty-królem.

Z perspektywy Kazimierza, lepszego wyjścia niż pokój wtedy nie było. Śmierć Ludwika przekreślała wcześniejsze sojusze. Na powodzenie w przedłużającej się wojnie z rosnącym w siłę Karolem, Polska nie miała szans. Skłócone ze sobą księstwa śląskie, jawiły się przede wszystkim źródłem problemów. A zresztą i tak, jedno po drugim, trafiały w orbitę wpływów Karola, a wraz z wygasaniem miejscowych gałęzi rodu Piastów, pod panowanie rodów niemieckich. Podpisując więc traktat, Kazimierz Wielki sankcjonował jedynie status quo. Pozbywał się przy tym kłopotu, zyskując jednocześnie sprzymierzeńca, w miejsce trudnego przeciwnika.

Portret Karola IV z zamku w Karlštejnie, namalowany w latach 1357-1358, fot. z archiwum Czech Tourism
Portret Karola IV z zamku w Karlštejnie, namalowany w latach 1357-1358 (fot. z archiwum Czech Tourism).

Ponadto, Karol, którego imię rozsławiły raczej sukcesy w politycznych rozgrywkach aniżeli wygrane wojny, traktat zawarty z polskim królem, sprytnie, i w sposób nie pozbawiony przyjemności, umacniał.

W 1353 roku pojął za żonę Annę, bratanicę księcia świdnicko-jaworskiego Bolka II, ostatniego spośród śląskich Piastów, który władał niezależnym wciąż księstwem. Oblubienica wniosła mu w wianie prawa do spuścizny po Bolku II, z czego Karol po śmierci tamtego w 1368 roku skwapliwie skorzystał. A, że jako Piastówna była spokrewniona z Kazimierzem Wielkim, jako rękojmię sojuszu, do paktu politycznego dołączył Karol więzi krwi.

Ba, niedługo potem otworzył swojemu potomkowi drogę do starań o tron polski po bezpotomnej śmierci Kazimierza. Po pierwsze dlatego, że sam, po śmierci Anny, poślubił w 1363 roku Elżbietę Pomorską, wnuczkę Kazimierza Wielkiego. A po drugie, że doprowadził do mariażu młodszego syna, Zygmunta Luksemburskiego z Marią Andegaweńską. Kobietą z rodu, który uzyskał wtedy prawa do sukcesji polskiego i węgierskiego tronu.

Karol IV, znany po dziś dzień z awersu banknotu o nominale 100 koron czeskich, doprowadził luksemburską dynastię na szczyt potęgi. Starszy jego syn, Wacław został cesarzem Niemiec i władał Czechami. Młodszy, Zygmunt, władał Węgrami i Polską.

Awers banknotu o nominale 100 CZK (z zasobów Wikipedii)
Awers banknotu o nominale 100 CZK (z zasobów Wikipedii)

INFO
Karol IV Luksemburski na łamach Encyklopedii PWN: www.encyklopedia.pwn.pl
Záměl, Hostinec u Karla IV: www.m.hkregion.cz
Góry Orlickie: www.goryorlickie.cz

Na zdjęciu otwierającym: Hradczany z katedrą św. Vita, rozbudowane z inicjatywy Karola IV, który po koronacji w Czechach, rozwijał Pragę, czyniąc z niej w praktyce stolicę imperium po 1355 roku, kiedy to w Watykanie założył na skronie koronę cesarską.

Materiał publikowany w portalu http://magazynswiat.pl w dziale Akcje / Czechy Karola IV.

Czechy z karolińskich legend

Published on przez Paweł Wroński

Za Karola IV powstało w Czechach wiele nowych osad, a niejedną z dawna istniejących, czeski król, a później cesarz, obdarował prawami miejskimi i przywilejami, tworząc fundamenty prosperity państwa i źródło obfitych dochodów koronnego skarbca.

W szeregu takich miejscowości są dwie, związane legendami z porastającymi średniowieczną Europę puszczami oraz z wielką pasją władcy – łowami.

Světlá nad Sázavou
Według legendy, Světlą założył i nazwał osobiście cesarz Karol IV. Zapędził się bowiem kiedyś za rannym zwierzem w głębokie lasy nad Sazawą. A tam otoczył go mrok tak nieprzenikniony, że nie mógł odnaleźć drogi. Dopiero po jakimś czasie zalśniło światło między drzewami. Podążając za nim, Karol dotarł w dolinę rzeki, gdzie napotkał swoją drużynę zaniepokojoną przedłużającą się nieobecnością władcy. Na pamiątkę cudownego ocalenia polecił wykarczować mroczną część puszczy. Założył osadę i nazwał ją Světla, co po polsku znaczy Jasna. O późniejszej prosperity miasteczka świadczą odkryte niedawno piwnice o łącznej długości 200 m, służące zapewne w przeszłości do przechowywania rzemieślniczych wyrobów i kupieckich towarów.

Světlá nad Sázavou leży we wschodnich Czechach w regionie Vysočina, nieco na południe od miasta Humpolec (o walorach całego regionu: www.region-vysocina.cz). W samej zaś Světlej, największą atrakcję stanowi zamek. Powstał wprawdzie w wiekach średnich, ale przechodząc przez stulecia z rąk do rąk możnych rodów, powiększał się, zmieniając wygląd i dekoracje, gdyż właściciele podążali za niecierpiącą stagnacji modą. Dziś, chociaż prace restauracyjne jeszcze trwają, zabytkowy obiekt otoczony rozległym angielskim parkiem, otwarty jest dla publiczności. Odbywają się w nim wystawy, powstaje hotel z apartamentem dla nowożeńców i restauracja. Póki co działa kawiarnia, a w zamkowych wnętrzach zadomowiło się europejskie szkło artystyczne. Przedmioty wykonywane przez mistrzów od czasów baroku po współczesne. Głównie czeskich producentów. Kolekcja pochodzi z magazynów praskiego muzeum szkła artystycznego i przemysłowego (www.zameksvetla.cz).

Czeskie szkło artystyczne, fot. Paweł Wroński
Czeskie szkło artystyczne, fot. Paweł Wroński

Karlsbad czyli Karlowe Wary
W zachodnich Czechach, karolińskie korzenie ma najsłynniejsze z czeskich uzdrowisk – Karlowe Wary. Przez stulecia nazywane Karlsbadem, powstało jak chce legenda także z powodu łowieckiego incydentu z udziałem Karola IV. W pogoni za rannym jeleniem król jak zwykle pozostawił daleko w tyle swoją świtę. Zwierzę, chociaż broczyło krwią, kluczyło zręcznie przez gąszcz, i król nie mógł zadać ostatecznego ciosu. Celem jelenia okazała się gorąca woda w dolinie niewielkiego potoku. Zwierzę wskoczyło do niej bez wahania, a Karol stał się świadkiem cudu. Rany na boku jelenia zabliźniły się. Uznawszy to wydarzenie za znak boży, Karol IV kazał założyć w tym miejscu osadę, w której sam z przyjemnością zażywał kąpieli, doznając zawsze przyjemnego odprężenia. Inna legenda opowiada o polowaniu w tym samym miejscu z sokołem, który dopadł bażanta. Gdy Karol ujrzał oba ptaki otaczały je kłęby pary unoszące się nad przepływającym przez okolicę potokiem. Nie dość, że nic się nim nie stało, to jeszcze bażant odzyskał siły i zdołał się wyrwać ze szpon drapieżnika.

Przysłowiowe ziarno prawdy zawarte w legendach dowodzi, że zdrowotne właściwości karlowarskich wód znano już od dawna, a królewskie zainteresowanie przyspieszyło tylko rozwój osady. Elitarni goście przewijają się przez kurort przynajmniej od dwóch stuleci, więc Karlowe Wary są dziś jednym z symboli Czeskiej Republiki. Z wód zaś korzystają nie tylko hotelowe SPA ale także wytwórnia słynnego ziołowego likieru – Becherovki. Warto też dodać, że przed stu laty Karlowe Wary słynęły z zakładów krawieckich i przyjeżdżano do nich, by obstalować modne, wygodne i kosztowne ubrania. Współcześnie, ekskluzywny hotel Pupp zamieniono na tytułowe Kasyno Royal w jednym z niedawnych odcinków bondowskiej sagi, przyczyniając miejscowości kolejny raz światowego rozgłosu (www.karlovyvary.cz).

Karlowe Wary, fot. Paweł Wroński
Karlowe Wary, fot. Paweł Wroński

Materiał publikowany w portalu http://magazynswiat.pl w cyklu Czechy Karola IV w postach:
* Světlá nad Sázavou – Czechy z karolińskich legend [1] (Světlá nad Sázavou)
** Karlovy Vary – Czechy z karolińskich legend [2] (Karlovy Vary)

Czechy / Broumovsko – Olivětínský Opat

Published on przez Paweł Wroński

Nie chodzi bynajmniej o przełożonego benedyktyńskiego konwentu z Broumova, ale o to jak go uhonorowali mnisi. Chmielowym trunkiem.

Dziś do chlubnej tradycji nawiązuje współczesny browar (Pivovar Olivětín), warząc piwa i z pomysłem, i z historią. A do tego ze smakiem, a w zasadzie z różnymi smakami, bo pasteryzowanych i nie, browar oferuje dziś około 60 rodzajów.

Opat, nowa odsłona piwa warzonego od 1348 roku, fot. Paweł Wroński
Opat, nowa odsłona piwa warzonego od 1348 roku, fot. Paweł Wroński

Piwo z tradycją

Benedyktyni z broumowskiego klasztoru warzyli piwo od 1348 roku. Tak więc tradycje piwowarskie należą tutaj do najstarszych w Czechach. Pod koniec XVII wieku w klasztornym browarze wybuchały kilkakrotnie pożary, trawiąc go do szczętu.

Olivětínský browar na peryferiach Broumova wzniesiony w 1712 roku, fot. Paweł Wroński
Olivětínský browar na peryferiach Broumova wzniesiony w 1712 roku, fot. Paweł Wroński

W 1712 roku wybudowano więc nowe zakłady. Na ziemiach należących do opactwa, ale poza jego murami. Pivovar Olivetin działa do dziś, opierając się w produkcji na starych benedyktyńskich recepturach. Jednak powstające w nim piwa są także nowatorskie. Mieszczą się bowiem w popularnym dziś nurcie, charakterystycznym dla czeskich minibrowarów. W produkcji dominują piwa smakowe. Z chili, kawą, czekoladą, miodem, pieprzem, a nawet z konopiami. Zarówno klarowane jak nieklarowane.

Przy browarze działa piwowarskie muzeum. Jest piwny bar z ogródkiem. A obok składów piwa, mieści się niewielki sklep firmowy, w którym cena butelkowanego trunku (0,5 l, 10-12 proc. ekstraktu), waha się od 14 do 25 koron.

A wszystko to, jest zasługą Karola IV, który po nałożeniu na koronę czeską cesarskiej, traktował Czechy w sposób szczególny, czyniąc z nich kluczową prowincję imperium. To on uporządkował w XIV wieku sprawy dotyczące przywilejów opatów i mieszczan, zrównując w prawach Broumov (niem. Braunau), z królewskim Kłodzkiem. Było to konsekwencją jego zabiegów o włączenie do korony czeskiej ziem śląskich.

Olivětín to dawniej samodzielna wieś, dziś peryferyjna dzielnica Broumova. Niemiecka nazwa brzmiała Ölberg. Usytuowanie browaru wzięto pod uwagę w XIX wieku, i po dziś dzień przebiega nieopodal niego kolej łącząca Broumov z Meziměstí (niem. Halbstadt).

INFO
www.broumov.net
www.pivovarbroumov.cz
1 KCZ = 0,16 PLN (kurs z sierpnia 2016)
W sklepie firmowym można płacić złotówkami przeliczanymi według kursu 1 PLN – 5 KCZ (sierpień 2016).

Materiał publikowany w portalu http://magazynswiat.pl/ pt. „Olivětínský Opat, czyli smakowe piwa z Broumova”.

Most Karola – arcydzieło z XIV w.

Published on przez Paweł Wroński

Gdy na miejscu zniesionego przez wielką powódź 1342 roku Mostu Judyty na Wełtawie, Karol IV rozkazał wybudować nowy, jako pierwsi do pracy przystąpili astrologowie. Wyznaczyli datę – rok, dzień i godzinę. Pełną magicznych odniesień, zbieżną ze sprzyjającą budowie i trwałości mostu, wyjątkową koniunkcją Marsa i Saturna.

9 dzień lipca 1357 roku. Wystarczyło tylko nakłonić cesarza by wstał wczesnym rankiem i zainicjował budowę o godzinie 5:31. Dlaczego? Dlatego, że tylko wtedy liczby tworzyły emanującą wielką siłą sekwencję 1537 9 7351, czyli 1537 rok, 9. dzień 7. miesiąca, godzina 5 minut 31. Tylko 5 cyfr, i to nieparzystych, a więc szczęśliwych, użyto do tego zapisu. A do palindromów, czyli sekwencji znaków dających ten sam rezultat niezależnie od której strony zacznie się je czytać, przywiązywano w średniowieczu ogromną wagę. Przypisywano im moc magiczną. W tym wypadku suma cyfr dawała dodatkowo liczbę 41, uważaną za szczególnie dobry omen dla wszelkich przedsięwzięć.

Któż sprzeciwiłby się przyjaznemu losowi?! Któż zbagatelizowałby rzadki układ planet?! Cesarz wstał, i o wyznaczonej godzinie osobiście wmurował kamień węgielny. Budowa ruszyła, choć Karol nie doczekał jej definitywnego zakończenia, bo przeciągnęła się aż do 1402 roku, gdyż powodzie niszczyły wznoszone elementy i hamowały postępy prac. Podnosiło to koszty i trzeba było organizować dodatkowe zbiórki pieniędzy w praskich kościołach. Początkowo most nazywano Kamiennym albo po prostu Praskim. Do 1741 roku łączył Malą Stranę ze Starym Miastem jako jedyny. Do 1816 roku trzeba było płacić myto za jego przekroczenie. Dopiero w 1870 nadano mu imię Karola.

Mostowe wieże bramne od strony zachodniej (Mala Strana), fot. Paweł Wroński
Mostowe wieże bramne od strony zachodniej (Mala Strana). W tle archikatedra św. Wita na Hradczanach. Fot. Paweł Wroński

Konstrukcję ma rzeczywiście doskonałą, a los sprzyjał, bo Most Karola jest najstarszym o tak potężnych rozmiarach, wciąż używanym w Europie. Liczy 515,76 m długości, jest szeroki na 9,5 m. Wspiera się na 15 filarach i dwóch skrajnych podporach. Największego uszczerbku doznał w czasie powodzi 1432 roku, gdy woda zniszczyła aż 5 filarów, w 1784 roku, gdy skruszyła jeden, i w 1890 gdy zawaliły się trzy przęsła, bo pod naporem wody runęły dwa filary. O szoku jakiego doznali wtedy Prażanie świadczy notatka z gazety: „Oprócz pożaru Teatru Narodowego Praga nie przeżyła wydarzenia, które by nią tak wstrząsnęło…”.

O ile konstrukcja mostu nie uległa zmianie przez ponad sześć stuleci, o tyle wzbogaciła się jego dekoracja. Początkowo postawiono jedynie prosty krzyż. W XVII wieku Jezuici rozpropagowali barwną legendę o życiu i męczeńskiej śmierci św. Jana Nepomucena. Jego figurą ozdobiono więc most w 1638 roku. Zanoszono do niego modły by chronił przed powodzią, a kupcy brali go na świadka zawieranych umów. Minęło jeszcze sto lat i zaczęto dostawiać kolejnych świętych – pojedyncze figury i grupy. Ostatnią, 30. rzeźbę przedstawiającą Cyryla i Metodego wystawiono w 1928 roku. Los nie był jednak dla rzeźb tak łaskawy jak dla samego mostu. Wykonane z piaskowca szybko niszczały. Od XIX wieku do czasów współczesnych większość zastąpiono kopiami.

Jedna z 30 grup i pojedynczych rzeźb zdobiących od XVII wieku Most Karola, fot. Paweł Wroński
Jedna z 30 grup i pojedynczych rzeźb zdobiących od XVII wieku Most Karola. Pochodzi z 1709 roku. Przedstawia św. Kosmę i Damiana z Chrystusem Zbawicielem (Salvatorem) po środku. Fot. Paweł Wroński

W średniowieczu na Moście Karola odbywały się rycerskie turnieje, a kupcy rozstawiali kramy (zniknęły stąd dopiero w 1828 roku). W 1393 roku za panowania następcy Karola, Wacława, zrzucono z mostu do Wełtawy poćwiartowane zwłoki Jana z Nepomuku (późniejszego świętego, znanego nam pod imieniem Jana Nepomucena). Z przekazów historycznych można wnosić, że piastujący wysokie godności duchowny był zamieszany w antykrólewski spisek. Legenda puszczona w obieg przez Jezuitów głosiła jednak, że tak okrutny los spotkał go gdyż nawet na torturach nie zdradził tajemnicy spowiedzi posądzanej przez Wacława o niewierność małżonki. W 1621 roku na bramie mostowej zawieszono głowy ściętych przywódców protestanckiej rebelii i pozostawiono na lat 10 jako przestrogę. W czasach nowożytnych po moście kursowały dorożki, konne a później elektryczne tramwaje i autobusy. Komunikacja publiczna działała do II wojny światowej, a samochody jeździły do 1965 roku. W lochach Bramy Mostowej (od strony Starego Miasta), więziono niegdyś dłużników, a ze szczytu wieży obserwowano rzekę. Dziś nagrodą za pokonanie 138 stopni jest wspaniały widok na Hradczany i Malą Stranę oraz na praskie Stare Miasto. Na jednej z kondygnacji można też obejrzeć film o historii czeskiej stolicy i mostu (nie ma niestety w słuchawkach polskiej wersji językowej).

Wodomiar na Čertovce, odnodze Wełtawy otaczającej słynną wyspę - Kampę, fot. Paweł Wroński
Wodomiar na Čertovce, odnodze Wełtawy otaczającej słynną wyspę – Kampę, fot. Paweł Wroński

INFO
Most Karola (Karlův most): www.prague.eu
Ciekawy rysunek poglądowy na stronach architrav.pl

Materiał publikowany w portalu http://magazynswiat.pl w cyklu Czechy Karola IV.

Karol IV – czemu go Czesi kochają?

Published on przez Paweł Wroński

Kiedy 14 maja 1316 roku w komnatach królowej Elżbiety, żony Jana Luksemburskiego rozległ się krzyk noworodka, nikt nie przypuszczał, że wyrośnie z niego jeden z najpotężniejszych władców średniowiecznej Europy.

W 2016 roku, Czesi uroczyście celebrują jubileusz 700-lecia narodzin Karola IV. Za jego bowiem panowania nastał złoty wiek dla Czech, i dla Pragi. Król czeski, a od 1355 roku cesarz, władca Świętego Cesarstwa Rzymskiego z rodzinnego miasta uczynił stolicę kraju i cesarstwa. Jako zręczny dyplomata doprowadził do pokoju z sąsiadami i poszerzał sukcesywnie granice swego władztwa. Jako prawodawca wydał w 1356 roku Złotą Bullę, ustalając listę elektorów i zasady wyboru cesarzy. Zadbał o czeski przekład Biblii. Lokował i nadawał przywileje gospodarcze miastom Środkowej Europy, od Moraw po Frankonię i Brandenburgię. W tym Kutnej Horze, w której działały kopalnie srebra, poważne źródło dochodów królewskiego skarbca. I miastu Broumov, w którym sprowadzeni w 1348 roku benedyktyni założyli jeden ze starszych, funkcjonujących po dziś dzień browarów. Odkrywszy podczas polowania ciepłe wody o zdrowotnych właściwościach założył miasto zwane Karlbadem, znane współcześnie jako Karlowe Wary, jedno z najstarszych i najbardziej luksusowych uzdrowisk Europy.

Symbolami Pragi Karola IV są Most Karola i Hradczany z archikatedrą św. Wita, fot. Paweł Wroński
Symbolami Pragi Karola IV są Most Karola i Hradczany z archikatedrą św. Wita, fot. Paweł Wroński

Jako mecenas sztuki pozostawił po sobie jeden z najwspanialszy czeskich zamków – Karlštejn, w samej zaś Pradze założył Nowe Miasto i rozbudował Hradczany. Dzięki niemu w Pradze rozgościli się arcybiskupi, a niebo nad stolicą zarysowały wieże imponującej archikatedry św. Wita. Położył też osobiście kamień węgielny pod budowę najwspanialszego z mostów nad Wełtawą, nazwanego kilka stuleci później jego imieniem – Mostu Karola. Zaskarbił sobie serca i wsparcie uczonych, zakładając w Pradze pierwszy w Europie Środkowej Uniwersytet. Na Morawach rozpowszechnił uprawę winorośli, tworząc podwaliny trwającej po dziś dzień produkcji wina w regionie.

Sprawdził się też jako ojciec, płodząc 12 dzieci w związkach z czterema kolejnymi żonami. 13. dziecku, nieślubnemu synowi, zapewnił przyszłość poprzez korzystne małżeństwo. Prawowitemu następcy, Wacławowi, utorował drogę do cesarskiego tronu, zapewniając poparcie elektorów zręcznymi zabiegami politycznymi i szeregiem korzystnych sojuszy. Młodszemu zaś Zygmuntowi, zapewnił sukcesję na tronach Polski i Węgier. Czechy za panowania Karola i jego syna Wacława były pępkiem Europy. A twórca ich potęgi, wszechstronnie wykształcony, władający pięcioma językami Karol IV, przeszedł do historii jako Ojciec Narodu Czeskiego (Otec národa, Otec vlasti, łac. Pater patriae*).

OTW_Praga-Karola-IV_411
Brama Mostowa w Pradze, na froncie postacie (od lewej) – Karola, św. Wita i następcy Karola – Wacława, fot. Paweł Wroński

 

* Pater Patriae – wzorem starożytnym – tytuł przysługujący w średniowieczu królom królów czyli cesarzom. W znaczeniu ojciec narodu, historiografowie czescy przypisali go Karolowi IV ze względu na wielkie zasługi dla rozwoju czeskiej państwowości.

 

INFO
O miejscach związanych w Czechach z Karolem IV (po polsku): www.czechtourism.com
O dokonaniach władcy: www.otecvlasti.eu

Infografika ukazuje sfery dokonań Karola IV Luksemburskiego (zaczerpnięte ze stron poświęconych mu jako Ojcu Narodu Czeskiego)
Infografika ukazuje sfery dokonań Karola IV Luksemburskiego (zaczerpnięte ze stron poświęconych mu jako Ojcu Narodu Czeskiego)

Materiał publikowany w portalu http://magazynswiat.pl w cyklu Czechy Karola IV.